کد مطلب:37990 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:33

گنجینه پرسمان » اهل بيت

با توجه به عصمت انبيا و ائمه، مسئله خطاي حضرت يونس و يوسف چگونه قابل توجيه است؟

ضمن تشكر از مكاتبه شما پرسشگر محترم؛ همان طور كه در سخن شما نيز اشاره شده است، انبيا و ائمه(ع) داراي مقام عصمت ميباشند. دلايل عقلي و نقلي فراواني درباره عصمت ذكر شده است. اگر عملي از پيامبران الهي سرزد كه شبهه گناه و اشتباه در آن بود، بايد در مقام تحقيق برآمد و با توجه به مقام عصمت، آنها را مورد بررسي قرار داد.

در مورد داستان زندگي حضرت يونس سه دليل و علت براي ملامت ايشان محتمل ميباشد:

1- قوم خود را زود ترك گفت و در كنار قوم خود تا لحظهاي كه توقف ممكن بود، توقف نكرد.

2- جام صبرش لبريز شد و براي قوم خود از خداوند عذاب طلبيد.

3- بعد از مهاجرت از نزد قوم، از وضع قوم خود خبر گرفت و روشن شد كه عذاب بر طرف شده و چون از توبه و ايمان آنان آگاه نبود، با خشم و غضب بر قوم خود راهي دريا شد.

هر كدام از اين اعمال كه از حضرت يونس صادر شده باشد، فعل حرام نبوده و نهي الهي به آن تعلّق نگرفته است و صرفاً ترك اَوْلي ميباشد كه از او سر زده است و معناي ترك اولي اين است كه امر و نهي الهي به آن تعلق نگرفته است تا در صورت تمرّد، گناه محسوب شود، بلكه بهتر است آن عمل انجام نشود و يا بهتر است آن عمل ترك شود. پيامبري كه داراي جايگاه رفيع رسالت الهي است، بهتر است چنين عمل كند، ولي اگر چنين نكرد، گناهي بر او نيست.(1)

امّا در مورد داستان حضرت يوسف(ع) آيهاي وجود دارد كه: و لقدْ همَّتْ به و همَّ بها لولا أن راي برهان رّبه؛(2) آن زن قصد او كرد و او نيز اگر برهان پروردگار خود را نميديد - قصد وي را مينمود.

سراسر سوره يوسف دلالت بر پاكدامني و خويشتنداري شگفت آور يوسف صديق دارد كه خدا آن را نغز بيان نموده است، تا بدان جا كه ميتوان ادعا كرد يوسف مصداق واقعي تقوا و نمونه كامل عفت و عصمت است.

منكران عصمت اشكال كردهاند كه معناي آيه اين است كه اگر برهان رب نبود، يوسف مرتكب گناه ميشد، چرا كه عزم و تصميم بر گناه گرفت: همّ بها ولي باديدن برهان رب از اين كار منصرف شد. در پاسخ به اين شبهه جوابهاي گوناگوني داده شده و يكي از جوابها كه به نظر ميرسد بهترين است، اين است كه: لفظ لولا احتياج به جواب دارد، مثل لولا علي لَهَلَك عمر؛ اگر علي نبود، عمر هلاك ميشد. گاهي به خاطر وجود قرينه جواب لولا حذف ميشود كه مورد بحث ما از اين قبيل است. در حقيقت شكل واقعي جمله اين است كه لولا أن راي برهان ربّه لهمّ بها؛ اگر برهان پروردگار را نميديد، او نيز درباره همسر عزيز عزم ميكرد.

معناي كلام اين است كه چون يوسف صديق به پروردگار خود اعتقاد كامل داشت، حتي عزم و قصد گناه نيز نفرمود و از امتحان الهي سرفراز بيرون آمد.

همچنين ميتواند معناي آن چنين باشد كه در يوسف مانند هر انسان ديگري عامل گناه مانند شهوت وجود دارد، اما به جهت عصمت و تأييد و برهان الهي، از انجام گناه صرف نظر كرد.

براي اطلاع بيشتر در مورد عصمت انبيا و ائمه به كتاب زير مراجعه نماييد:

منشور جاويد، آيت اللَّه جعفر سبحاني، ج 5.

اما مسئله تنبيه اين دو پيامبر نيز از توضيحات بالا روشن ميشود، چرا كه تنبيهي در كار نبود. امتحان الهي بود، براي آزمودن اين دو پيامبر الهي كه هر دو سربلند از اين آزمايشها خارج شدند، همان گونه كه بيشترين سختيها و مشكلات را پيامبران داشتهاند تا اين كه مورد آزمون الهي واقع شده و با سربلند بيرون آمدن از آزمونهاي الهي و مصيبتهايي كه پيش ميآيد، بر درجات و كمال آنها افزوده شود، همان گونه كه در داستان ذبح اسماعيل توسط حضرت ابراهيم(ع) است. در خصوص حضرت يونس هم چنين ميتواند به جهت ترك اَوْلي باشد.

پي نوشتها:

1. آيت اللَّه جعفر سبحاني، منشور جاويد، ج 5، ص 142 تا 152.

2. يوسف (12) آيه 24.